कविता — शब्दांच्या ओंजळीतून झरणारा आत्म्याचा ओघ

कविता — शब्दांच्या ओंजळीतून झरणारा आत्म्याचा ओघ ---- - समीर परांजपे - ---- कविता ही केवळ भाषेचा अविष्कार नाही; ती म्हणजे मनाच्या शुद्धतम क्षणात उमलणारी भावना. जेंव्हा शब्दांच्या सीमा विरघळतात, तेंव्हा कविता जन्म घेते. ती नुसती वाचायची नसते, ती अनुभवायची असते. जशी पहाटेच्या धुक्यातून झिरपणारी कोवळी किरणे हळुवारपणे जगाला जागं करतात, तशी कविता मनाच्या अंधाऱ्या कोपऱ्यांना उजळवते. कविता म्हणजे भावनांचा प्रवाह. ती वाहते — कधी ओघळत्या अश्रूप्रमाणे शांत, तर कधी धबधब्याच्या वेगाने उन्मत्त. ती दृष्टीला नव्हे, तर अंतःकरणाला स्पर्श करते. ती मनाच्या अशा गाभ्यात उतरते, जिथे गद्याला पोहोचता येत नाही. म्हणूनच म्हणतात — “जिथे शब्द संपतात, तिथून कविता सुरू होते.” कविता ही मनुष्याच्या आत्म्याची साक्ष आहे. ती सांगते की माणूस अजूनही जाणवतो, अजूनही आश्चर्यचकित होतो, अजूनही प्रेम करतो. कविता लिहिणारा कवी हा केवळ लेखक नसतो — तो जाणिवांचा पुरोहित असतो. तो क्षणांना अक्षरांच्या रूपात शिल्पित करतो. पावसाच्या पहिल्या थेंबात त्याला आठवण दिसते, सायंकाळच्या वाऱ्यात विरह, आणि शांत चांदण्यात प्रेम. कविता लिहिताना कवी आपल्याला विसरतो. शब्द हातातून वाहतात आणि तो फक्त माध्यम बनतो. त्या क्षणी तो स्वतःचा नसतो, तर संपूर्ण विश्वाचा असतो. त्याच्या ओळींतून वाहते ते फक्त त्याचं मन नव्हे — प्रत्येक मनाचं स्पंदन. म्हणूनच खरी कविता वाचताना वाटतं, “हे माझ्याच आतून कुणीतरी लिहिलंय.” कवितेचा अर्थ शोधायचा नसतो; ती अर्थापलीकडची असते. एखाद्या फुलाचा सुगंध कसा समजावायचा? तो फक्त श्वासात घ्यायचा. तसंच कवितेलाही वाचायचं नसतं, ती ऐकायची, जगायची, आत साठवायची. तिच्या प्रत्येक शब्दात एक छटा असते, प्रत्येक ओळीत एक लय, प्रत्येक शांततेत एक सुर. कविता ही प्रेमाची सर्वात निर्मळ भाषा आहे. ती कोणालाही हक्क सांगत नाही, परंतु एक अलवार स्पर्श देते. “फुलले रे क्षण माझे फुलले” असं म्हणताना ती जीवनाच्या क्षणभंगुरतेलाही आनंदात रूपांतरित करते. “पाऊस आला की तुला आठवतं” असं म्हणताना ती विरहाला कोमलतेचं रूप देते. आणि “मी वेडा झालो प्रेमात” म्हणताना ती माणसाच्या संपूर्ण अस्तित्वाचं सौंदर्य दाखवते. कविता ही केवळ भावना नाही, ती संघर्षाचीही ज्योत आहे. “विझता विझेना दीप हा” म्हणणाऱ्या कुसुमाग्रजांच्या ओळींतला ज्योतीचा निश्चय, “थेंबा थेंबातून सागर होतसे” म्हणणाऱ्या बोरकरांच्या निसर्गातील अध्यात्म — हे सगळं कवितेत सामावलेलं असतं. कविता म्हणजे माणसाच्या आत्म्यातील क्रांतीची सुरुवात. पण तितकीच ती शांततेची सावलीही आहे. ती थकलेल्या मनावर अलगद हात ठेवते. ती सांगते, “थोडं थांब, जग अजून सुंदर आहे.” कविता म्हणजे आशेचं झाड. कितीही कोरडं वातावरण असो, ती पुन्हा फुलते. म्हणूनच प्रत्येक पिढीत, प्रत्येक काळात कविता नव्याने जन्म घेते. कविता म्हणजे जगण्याची नवी दृष्टी. ती सांगते की सौंदर्य केवळ चित्रात नाही, तर दैनंदिन क्षणांत आहे — आभाळात उडणाऱ्या पतंगात, रस्त्याच्या कडेला बसलेल्या वृद्धामध्ये, शाळेच्या पटांगणात धावणाऱ्या मुलामध्ये. कविता म्हणजे त्या क्षणांचं पकडलेलं तेज. कविता ही व्यक्ती आणि विश्व यांच्यातील संवाद आहे. ती विचारते — “तू कोण?” आणि उत्तरही स्वतःच देते — “मीच तू.” म्हणूनच प्रत्येक कविता आपल्याला स्वतःकडे परत नेते. ती आपल्याला पुन्हा माणूस बनवते, संवेदनशील करते. कविता ही अखेरीस प्रार्थना आहे — पण शब्दांनी नव्हे, तर भावनांनी केलेली. ती कोणत्याही देवाकडे न मागता, अस्तित्वालाच नमते. ती म्हणते, “मला जगू दे, जाणवू दे, उमलू दे.” तिच्यात वाद नाही, निर्णय नाही, फक्त स्वीकृती आहे. जेव्हा आपण कवितेकडे मनापासून वळतो, तेव्हा जग थोडं मृदु होतं. गोंधळातही शांतता सापडते, वेदनेतही माधुर्य दिसतं. कविता आपल्याला शिकवते की प्रत्येक भावना पवित्र असते — दु:खही, आनंदही. कारण दोन्ही मिळूनच जीवनाचं संगीत तयार होतं. आणि म्हणून — कविता ही शब्दांची नाही, तर आत्म्याची ओंजळ आहे. ती माणसाला स्वतःच्या आत डोकावायला शिकवते. ती सांगते की, “जगणं हेच एक मोठं काव्य आहे — फक्त तू ते वाचायला शिक.” कविता कधी लिहिली जात नाही — ती स्वतः लिहायला लावते. आणि जेंव्हा ती जन्म घेते, तेंव्हा आपण थोडेसे हलके होतो, थोडेसे गूढ, आणि थोडेसे अधिक माणूसही. कविता म्हणजे श्वासांमधून झिरपणारी लय, मनातून वाहणारी नदी, आणि अस्तित्वातून उमटणारा स्वर. ती आहे — जीवनाची सर्वांत सुंदर व्याख्या. 🌿✨